Yenilenme Yolunda Ulusal Dillerin Canlandırılması

Günümüzde, ulusal kültürleri canlandırma konusu bütün cumhuriyetlerde önem kazanmaya başladı. Durum, Rusya Federasyonu'nda da farklı değil. SSCB Yüksek Sovyet üyesi olan Vladikavkaz'lı öğretmen V.T.Bazırova'nın bu yakınlarda anlattığı acı bir olay günümüzde herkes için geçerli. Bazırova, sınıfındaki öğrencileri, Oset ulusal edebiyatının kurucusu Kosta Hetagkatı'nın müzeye çevrilmiş olan evini ziyarete götürmüştü. Eserleri birçok dile çevrilerek yayınlanmış olan Kosta, yalnız ülkemizde değil, yabancı ülkelerde de tanınmakta ve Osetler onunla öğünmektedirler. Öğrencilerde kendilerine anlatılanları ilgiyle dinlediler ve birçok sorular sordular. Fakat kendilerinden Hetagkatı'nın şiirlerinden birini okumaları istenince, aralarında onu ana diliyle okuyabilen tek bir kişi çıkmadı.

Kuzey Osetya Cumhuriyeti'nde son zamanlarda yapılan sosyolojik araştırmaların gösterdiğine göre, Oset gençleri anadillerini Rusça kadar iyi bilmiyorlar. Geçmişlerine, edebiyat, sanat ve yaşam tarzlarına olan ilgileri daha zayıf. Bir keresinde Viladikavkaz'da 1860 öğrenci arasında soruşturma yapılmıştı. Bunlar arasında Osetçe konuşabilenlerin sayısı sadece 530 kişiydi. Onlarda doğru dürüst yazmayı bilmiyor ve güçlükle okuyorlardı. 790 tanesi anadillerini sadece anlıyorlardı. 540 tanesinin ise anadillerinden bildikleri sadece birkaç kelimeydi. Köy okullarında okuyanların çoğunluğu ise iyi konuşuyorlar, ancak kötü okuyor ve yazarken zorlanıyorlardı.

Bu araştırmanın sonucu çoğu kimseyi şaşırtmadı. Çünkü geçen yıla kadar burada Osetçe eğitim yapılan okullar yoktu. Anadil ihtiyari olarak okutuluyordu.

Öğrencilerin ana-babalarıyla konuşulduğunda anlattıklarına göre, onların Osetçe eğitimine karşı tutumları ilginçti. Bazı Oset ana-babalar öğretmenlerden, çocuklarına Osetçe öğretilmemesini istiyorlardı. Daha ilginci bu gibi ana-babaların arasında öğretmen olanlarda vardı. Bunun nedeni ortadaydı. Kültüre yeterince değer vermiyor, anadili gereksiz görüyorlardı. Rusça, yöredeki halkların ilişkilerinde ve anlaşmalarında tek dil haline gelmiş, anadillerini önce resmi işlerde, sonrada kişisel ilişkilerde geri plana bırakmışlardı. Bundan en çok etkilenenler ise sayıca küçük halklar olmuştu.

Ülkenin dil zenginliğinin yok olması gibi korkulacak bir durum meydana gelmişti. Bunun içindir ki bugün aydınlar ve en başta da yazarlar ve kültür emekçileri, ulusal kültürleri, dilleri ve gelenekleri canlandırmak ve korumak için mücadele veriyorlar. Cumhuriyetler anadillere devlet dili statüsü tanıyan yasalar kabul ettiler. Böyle yasalar Rusya Federatif Cumhuriyeti'ne bağlı bir sıra özerk cumhuriyetlerde de kabul edildi. Örneğin, Kuzey Osetya'da SBKP'nin ülke komitesi ve bakanlar kurulu "Oset dilinin ve edebiyatının cumhuriyette daha iyi öğretilmesine dair" bir karar aldı. Okullar Oset dilini daha iyi öğretmeye yönelik planlarla eğitim vermeye başladılar. Cumhuriyette oluşturulan "Adamon Tsadis" (Halk Cephesi) ulusal kültür ve geleneklerin ve tüm halkların ulusal dillerinin korunmasına önem veriyor.

Ulusal kültürlerini korumaya yönelik bu gibi kımıldanışlar, Rusya Federasyonu'nun başka özerek cumhuriyetlerinde, özerk yöre ve okrug'larında da görülmeye başladı. 1990 yılının Haziran ayı ortalarında Moskova'da Tüm Rusya'nın Dil ve Kültürünü Sevenler Birliği "Edinenniye" oluşturuldu. "Birlik"in gayeleri arasında Rusya Dil Akademisi'nin kurulması da var. Rusya Federasyonu Halklarının Dilleri Enstitüsü de bu akademi bünyesinde yer alacak.

Enstitünün ilk görevleri arasında Cumhuriyetteki tüm halkların dillerinde yeni sözcükler yayınlamak yer alıyor. Birlik, özerk cumhuriyet ve yörelerin, okrug'ların ve böyle bir kuruluşu bulunmayan halkların dillerinde dergi ve gazeteler yayınlanması için edebiyatçılara ve kültür emekçilerine yardımcı olacak. Rusya Federasyonu'ndaki halkların dil ve sanatları için Leningrad veya Moskova'da ulusal günler, Rusya'ya ve tüm dünyaya yönelik konkurslar, sempozyumlar ve benzeri etkinlikler düzenlenecek. Birlik tarafından "Soglasiye" (Muvafakat) adıyla bir edebiyat, sanat, kültür ve politika dergisi çıkarılması, merkezi televizyonda "Rusya'dan Konuşmalara ve Görüntüler" adıyla özel bir kanal sağlanması da düşünülüyor. Birlik kurucularının düşüncesine göre bu ve benzeri önlemler, çeşitli halkların yaşadığı Rusya'yı uygun bir görünüme ulaştıracak ve farklı dillerin de konuşulmasını sağlayabilecektir.

"Sosyalistiçeske Adıgey"
19 Ekim 1990
Çeviren: A. FİDAROK
Kaynak:Kafkasya Gerçeği, Nisan 1991, S.4,s.4-5